امروزه وقتی وارد یک کتاب‌فروشی یا یک کتابخانه می‌شوید، با انبوهی از کتاب ها با موضوعات و ژانرهای مختلف روبرو می‌شوید؛ اما به دلیل عدم آشنایی با ژانرهای مختلف کتاب دچار سردرگمی می‌شوید که «کدام کتاب را انتخاب کنید؟» و یا «کدام کتاب با چه موضوعی موردعلاقه شما میباشد؟» برای رهایی از این سردرگمی، بهترین راه حل شناخت انواع کتاب بر اساس موضوع میباشد. در این مطلب از فروغ سیمرغ به تشریح طبقه بندی کتابها بر اساس موضوع می‌پردازیم.
انواع موضوعات کتاب
در حالت کلی موضوع کتابها در دو بخش اساسی، داستانی و غیرداستانی طبقه‌بندی می‌شود.
- داستانی:
کتاب‌هایی که نویسنده بر اساس ذهن و قوه تخیل خود می‌نویسد و زاییده ذهن نویسنده میباشد و مبتنی بر واقعیت نیست.
- غیرداستانی:
در این نوع از کتابها نویسنده مبتنی بر واقعیات و مستندات، کتاب را می‌نویسد و به شرح اتفاقات ملموسی در دنیای واقعی می‌پردازد.
انواع کتاب بر اساس کاربرد
کتاب ها بر اساس کاربرد به سه نوع مرجع، نیمه مرجع و غیرمرجع تقسیم می شوند.
-
کتاب های مرجع:
کتاب‌هایی که به ما امکان دسترسی و جستجوی اطلاعات در یک زمینه مشخص را می‌دهد. کتاب‌های مرجع تا آخر خوانده نمی‌شود، بلکه هر فرد بر حسب نیاز خود به بخشی از آن رجوع می‌کند و بخش‌های مختلف آن هم بر حسب حروف الفبا مرتب شده اند. برای مثال‌هایی می‌توان به واژه‌نامه، سالنامه، اطلس و چکیده‌نامه اشاره کرد.
-
کتاب های نیمه مرجع:
از دیگر انواع کتابها، می‌توان به کتاب‌های نیمه مرجع اشاره کرد که همچون کتاب‌های مرجع نیستند که برای دسترسی به اطلاعات آن لازم باشد یک بار به بخش‌های مختلف آن رجوع کرد؛ بلکه ماهیت کتاب به‌گونه‌ای است که چند بار به آن رجوع می‌کنند. مثال بارز آن کتاب‌های مدرسه، دانشگاه و کنکور میباشد.
-
کتاب های غیر مرجع:
این نوع از کتابها بیشتر جنبه سرگرمی دارند. به عنوان مثال رمان‌ها و کتاب‌های شعر و… از این دسته می باشند. کتاب‌های غیر مرجع دارای انواع مختلفی است که به بررسی هر یک از آنها خواهیم پرداخت.
طبقه بندی کتابها بر اساس موضوع
خوب، برای طبقه بندی کتابها بر اساس موضوع می توانید از دو رویکرد استفاده کنید: روش طبقه بندی موضوعی و روش طبقه بندی شناختی.
در روش طبقه بندی موضوعی، کتابها بر اساس موضوع اصلی یا عنوان آنها طبقه بندی می شوند. مثلا، دسته های موضوعی می توانند ادبیات، تاریخ، علوم، هنر، ورزش و غیره باشند. با استفاده از این روش، شما می توانید کتابها را در قفسه های متمایز بر اساس دسته بندی های موضوعی قرار دهید.
اما در روش طبقه بندی شناختی، کتابها بر اساس موضوع های فرعی و دسته بندی های جزئی‌تری طبقه بندی می شوند. برای مثال، در دسته بندی ادبیات، ممکن است کتابها بر اساس زیرموضوعاتی مانند رمان، شعر، نمایشنامه و غیره طبقه بندی شوند. با استفاده از این روش، شما می توانید کتابها را در قفسه هایی با برچسب های موضوعی دقیق قرار دهید.
بیشتر بخوانید: مراحل چاپ کتاب داستان با فروغ سیمرغ
کتب غیرمرجع بر اساس موضوع به 16 بخش اصلی تقسیم می شوند که شامل موارد زیر می باشد:
-
عاشقانه:
از انواع کتاب بر اساس موضوع، می‌توان ژانر عاشقانه را نام برد. در این ژانر مرکز توجه عواطف و احساسات است و عمدتاً به تعریف یک جریان عشقی، وصال، فراق، هجران و سوز و گدازمربوط به آن می‌پردازد. به‌عنوان‌مثال برای این ژانر می‌توان کتاب چشم‌هایش، اثر بزرگ علوی را نام برد. معمولاً داستان‌های عاشقانه دارای پایانی رضایت‌بخش است.
-
ماجراجویانه:
نوع دیگر از انواع موضوع کتاب متعلق به ژانر ماجراجویانه میباشد سراسر داستان مملو از اضطراب و هیجان میباشد و خواننده را به درون یک ماجراجویی چالش بر انگیزمی کشاند.
-
فانتزی:
این نوع از انواع کتاب، مبتنی بر افسانه‌ها میباشد و روایت گر اتفاقات غیرمعمول و فراتر از عقل و واقعیت است. همچنین این ژانر الهام گرفته از جادو بوده و ریشه در سنت شفاهی دارد. در این نوع از انواع کتاب قوه تخیل نویسنده اتفاقاتی خیالی و دور از عقل را شرح و توصیف می‌کند.
-
مهیج:
در ژانر مهیج، نویسنده به شرح داستانی بسیار هیجان‌انگیز می‌پردازد که اغلب دارای یک قهرمان است که این قهرمان، خود از افراد معمولی اما با ویژگی‌های خارق‌العاده است. مثلاً نویسنده، جنگی را با تمام صحنه‌های مهیج آن به تصویر می‌کشد که در آن رهبر این جنگ، به قهرمانی در داستان بدل می‌شود.
-
علمی تخیلی:
کتب علمی تخیلی نوع دیگری از انواع کتاب می‌باشند که در این ژانر نویسنده موضوعات خیالی را در زمانی نامشخص یا گذشته و یا آینده مطرح می‌کند؛ اما مبتنی بر علم و مستندات علمی؛ در واقع تمایز ژانر تخیلی با علمی تخیلی در این است که در ژانر تخیلی موضوعات زاییده تخیل نویسنده میباشد، اما در علمی تخیلی، خیالات جنبه علمی هم دارند. برای مثال این ژانر به شرح زندگی موجودات فضایی و یا ورود یک بیماری خاص و… می‌پردازد.
-
ترسناک:
یکی از پرطرفدار ترین انواع کتاب، ژانر ترسناک است. در این ژانر نویسنده چنان وضعیت وحشتناک و ترسناکی را ترسیم می‌کند که این ترس به خواننده هم منتقل شود و در تمام طول داستان خواننده با ترسی خاص به مطالعه ادامه داستان می‌پردازد. نویسنده آن‌قدر ماهرانه این ترس را به شما منتقل می‌کند که علی‌رغم وجود ترس و اضطراب نمی‌توانید از خواندن ادامه داستان، دست بکشید.
-
هنری:
نویسنده در این ژانر به بیان چگونگی خلق آثار هنری، توصیف جنبه‌های زیباشناسی و توصیف زندگی هنرمندان و افراد علاقه‌مند به هنر می‌پردازد.
-
انگیزشی:
نوع دیگری از انواع کتاب، کتاب‌های روان‌شناسانه و انگیزشی میباشد. در این نوع از انواع کتاب نویسنده به توصیف لحظات سخت و جان‌فرسایی می‌پردازد که در زندگی هر شخص ممکن است پیش آید و تمام نیرو و توان ادامه زیست را از انسان بگیرد و از پس این لحظات به بررسی جنبه‌های امیدبخش زندگی که باعث توان‌بخشی به انسان برای ادامه زندگی و معنابخشی به حیات او می‌شود می‌پردازد. کتاب انسان در جستجوی معنا اثر فرانکل از جمله این نوع کتاب‌های انگیزشی به شمار می‌آید.
-
طنز:
در ذکر انواع کتاب، کتاب‌های طنز نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. نویسنده در نگارش کتب طنز، گاهاً مسائل مهم و مشکلات زمانه را با نگاه نقادانه و آمیخته به طنز بیان می‌کند و این طنز را به‌گونه‌ای شیرین‌بیان می‌کند که به مذاق همه دلچسب باشد، اما درعین‌حال به مشکلات زمانه هم اشاره‌ای کرده باشد.
-
معمایی:
در ژانر معمایی، معمولاً نویسنده به شرح وضعیتی مبهم می‌پردازد؛ به‌گونه‌ای که خواننده در اواسط کتاب سعی بر یافتن جواب معما و پیداکردن متهم یا قاتل و در نهایت حل مسئله میباشد. یکی از نمونه‌های عالی در این ژانر ماجراهای شرلوک هولمز میباشد.
-
تاریخی:
در این نوع از انواع کتاب، نویسنده به شرح وقایع تاریخی خاص یا ذکر داستانی در یک دوره زمانی خاص تاریخی می‌پردازد.
-
شعر:
کتاب‌های شعر هم به بیان شعرهایی در قالب‌های گوناگون همچون مثنوی، قصیده، غزل، شعر نو و.. می‌پردازد. افراد علاقه‌مند به ادبیات معمولاً به دنبال کتاب‌های شعر می‌روند.
-
زندگی‌نامه:
در این نوع از انواع کتاب، نویسنده معمولاً به بیان سرگذشت خود، اتفاقات تلخ‌وشیرین، شکست‌ها، پیروزی‌ها و مصیبت‌ها و موفقیت‌هایش می‌پردازد و تمام تجربیات خود را در اختیار دیگران می‌گذارد. خواندن کتاب زندگی‌نامه برای سایر افراد به دلیل استفاده از تجربه آنها و عبرت‌گرفتن از آنها بسیار مفید و ارزشمند میباشد.
-
سفرنامه:
سفرنامه‌ها معمولاً توسط افرادی نوشته می‌شود که به سفرکردن علاقه زیادی دارند و سفرهای گوناگونی را تجربه کرده‌اند و تجربه‌های خود از سفر به مناطق مختلف را به رشته تحریر درآورده‌اند.
-
تریلر:
این نوع از انواع کتاب، ژانری ترکیبی از وحشت و رمزآلود و جنایی میباشد که در آن فضای داستان علاوه بر وحشت مملو از فضاهای مبهم و رمزآلود میباشد.
-
ترکیبی:
نوع دیگری از انواع کتاب ژانر ترکیبی است نویسنده گاهی در پی تلفیق ژانرهای مختلف است و در نوشته‌هایش انواع مختلف ژانرها قابل‌مشاهده است. مثلاً کتابی که روایت گر یک عشق ناب در یک دوره خاص تاریخی است که ترکیبی از دو ژانر عاشقانه و تاریخی است.
بیشتر بدانید: همه چیز در مورد اخذ مجوز چاپ کتاب
چرا دانستن انواع موضوع کتاب مهم است؟
زیرا شما به‌عنوان نویسنده برای اینکه بدانید کتابتان به فروش خواهد رسید یا نه در ابتدا باید مخاطبتان را شناسایی کنید؛ بعد از اینکه مخاطبتان را شناسایی کرید و متوجه علایق و سلایق مخاطب شدید و همچنین توانایی خود را برای نوشتن در ژانری مشخص، معلوم کردید می‌توانید نسبت به نوشتن در ژانر مخصوصی اقدام کنید. البته می‌توانید کتابی با ژانرهای ترکیبی بنویسید تا مخاطبان وسیعی را در بربگیرید و کتابتان تک‌محور نباشد.
ما در این مقاله تلاش کردیم انواع موضوع کتاب را بر حسب موضوع طبقه‌بندی کنیم و به بیان ویژگی‌های هر کدام از ژانرها بپردازیم. البته ژانرهایی هم هستند که در این مقاله ذکر نشد؛ اما سعی بر آن بود که مهم‌ترین آنها توصیف شود. امید است با مطالعه این مقاله با انواع کتاب آشنا شوید.
نشر فروغ سیمرغ بعنوان یک ناشر عمومی که پروانه رسمی فعالیت خود را به شماره16500از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کرده.با محوریت اخذ تمام مجوزهای لازم و چاپ کتاب شما عزیزان در قالب کتاب و نیز سایر خدمات مرتبط اماده ارائه خدمت به تمامی مخاطبین و نویسندگان عزیز میباشد
